Birçok kripto para alım – satım platformu Piyasa Yapıcı (Makers) ve Piyasa Alıcılardan (Takers) oluşur ve işlemler bir piyasa alıcı ve bir piyasa yapıcı arasında gerçekleşir. Piyasa yapıcılarda işlemler anlık olarak gerçekleşmez. Bu sistemde kullanıcılar, kendileri tarafından oluşturulan alım – satım emirleri ile işlemler oluşturur. Anlık olarak alım – satım işleminin gerçekleşmediği ve emir yolu ile ilerleyen bu sistemde, anlık olarak alım – satım yapacak olan kullanıcılara likidite sağlanır ve daha kolay işlem yapmalarına olanak tanınır. Dilerseniz bu sistemi biraz daha detaylandıralım ve alt başlıklar halinde inceleyelim.
Emir Defteri Nedir?
Kripto para alım – satım platformları, varlıkların değerlerini genellikle emir defterleri aracılığı ile hesaplar. Emir defteri, kullanıcıların belirli varlıklar için borsada verdiği, bekleyen alım ve satım emirlerinin fiyat seviyelerine göre düzenlenmiş elektronik listesidir. Emir defterine başka bir deyişle, alıcı ve satıcıların sipariş defteri diyebiliriz.
Emir defterlerinde alış ve satış emirleri karşılıklı olarak ayrı taraflarda listelenir. Emir defterleri, en iyi fiyatlı satış emirlerini kırmızı renkte ve en iyi fiyatlı alış emirlerini ise yeşil renkte gösterir. Basit bir anlatımla emir defterleri, bir işlem çifti için alıcıların ve satıcıların mevcut taleplerini gösterir. Emir defterinin ne olduğundan bahsettik, şimdi piyasa yapıcı ve piyasa alıcı terimlerini detaylı olarak incelemeden önce biraz da likiditenin ne olduğundan bahsedelim.
Likidite Nedir?
Likidite en basit tanımıyla herhangi bir ürün veya menkul kıymetin nakit paraya çevrilebilme durumuna denir. Buradan yola çıkarak, nakde çevrilebilen ve çevirirken talep eksikliği yaşanmayacak tüm değerleri likidite olarak kabul edebiliriz. Örneğin, şahısların sahip olduğu ev, araba gibi gayrimenkuller likit ürünler olarak gösterilebilir.
Kripto paralarda likidite, yatırımcıların piyasa fiyatına göre varlık alım – satımı yapmalarına olanak tanır. Alım – satım işlemi yapmadan önce piyasadaki likiditenin kontrol edilmesi önemlidir. Likidite, bir piyasaya kolay girmek ve kolayca çıkmak için gerekli ana faktörlerden biridir. Likidite düşük olduğunda, yüksek piyasa hareketlerine ve fiyat boşluklarına yol açar. Bu oynaklık ve fiyat boşluklarından kaynaklı olarak ortaya çıkan alım ve satım fiyatları arasındaki fark yüksek olduğu için de yatırımcılar zarar görebilir. Likit bir piyasa ise daha fazla fiyat istikrarı ve daha az oynaklık sağlar.
Piyasa Yapıcı (Market Maker) Nedir?
Borsaların bir varlığın piyasa değerini emir defterleri aracılığı ile hesapladığından bahsettik. Şimdi sizlere, alım – satım platformlarını oluşturan Market Maker ve Market Taker’ların, bu sistemde nasıl işlediğinden bahsedeceğiz. Market Makerlarda işlemlerin anlık olarak gerçekleşmediğinden ve emir yolu ile ilerlediğinden bahsetmiştik. Bu duruma örnek gösterecek olursak, kullanıcı 10.000 USD’den 20 ETH satın al şeklinde talimat verir. Bu talimat emir defterine eklenir ve fiyat 10.000 USD’ye ulaştığında işlem gerçekleştirilir ve böylece Piyasa Yapıcı (Market Maker) olmuş olursunuz.
Market Maker rolünü genel olarak büyük alım satım yapan kişiler ve şirketler üstlense de küçük alım – satım yapacak olan kullanıcılar da hemen gerçekleşmeyecek bu emir türünü kullanarak piyasa yapıcı olabilir. Piyasa Yapıcılar, piyasalara ciddi oranda yardımcı olur. Piyasa yapıcılar olmasaydı, alıcı ve satıcıların birbirleriyle eşleşmesi çok uzun süreler alacaktı. Bu durum, piyasadaki likiditeyi azaltacak, pozisyonlara girmeyi ve çıkmayı zorlaştıracaktı.
Piyasa Yapıcı (Market Maker) Nasıl Para Kazanır?
Bir işletme herhangi bir zamanda hisse satın almak veya satmak istediğinde, o kurumun faaliyetlerine çok fazla risk eklemiş olur. Buna örnek göstermek gerekirse, bir piyasa yapıcı, Apple’ın hisse senedi fiyatı düşmeye başlamadan hemen önce Apple’daki hisse senetlerinizi satın alabilir. Piyasa yapıcı istekli bir alıcı bulamadığı zamanda ise zarara uğrayabilir. Bu nedenle piyasa yapıcılar, piyasa yaratmak için tazminat istemiş oluyorlar ve kapsadıkları her hisse senedi için alım – satım sırasında meydana gelene fark ile (spread) tazminatlarını kazanıyorlar.
İlgili İçerik: Merkeziyetsiz Borsa Nedir? Merkeziyetsiz Borsaların Avantajları ve Dezavantajları Nedir?
Piyasa Alıcı (Market Taker) Nedir?
Piyasa alıcılar, emir defterlerindeki emirleri doldurarak hacmi azalttığı için likidite alıcıları olarak da adlandırılırlar. Market takerları, herhangi bir pozisyonda işlem açmaları veya mevcut pozisyonlarını kapatmaları gerektiğinde likiditeye ihtiyaç duyarlar. Bununla birlikte market takerlar, piyasa yapıcılar tarafından sağlanan hizmet karşılığında avantajlardan vazgeçmeleri gerektiğini kabul ederler.
Bu nedenle Market Taker olarak yapılan alım – satım işlemleri güncel değerlerin altında veya üstünde işlem görebilir. En basit tabir ile Market Taker, işlem gerçekleştirerek mevcuttaki likiditeyi azaltır ve alım – satım işlemlerini anlık olarak gerçekleştirir. Yani herhangi bir alıcı, piyasa emri ile bu likiditenin belli bir bölümünü kullanır. Piyasa emri verildiği zaman emir defterindeki emirler hemen gerçekleştirilir.
Tüm bu anlatılanları özetlemek gerekirse, piyasa yapıcılar emir oluşturur ve bu emirlerin dolmasını bekler. Market makerlar ise piyasa yapıcıların sağladığı hizmetten faydalanarak anlık işlem gerçekleştirirler. Piyasa yapıcılar likidite sağlarken, piyasa alıcılar ise başkalarının emirlerini doldurarak likidite alırlar. Piyasa yapıcılar gelişmiş alım – satım panellerinden işlem gerçekleştirirken, market takerlar ise kolay alım – satım panellerinden kolaylıkla işlemlerini gerçekleştirebilirler.
