Son dönemin en popüler kripto para dünyası konularının başında Non-fungible token ya da kısaca NFT geliyor. Türkçeye değiştirilemez token olarak çevrilen NFT’ler öyle büyük bir pazar oluşturdu ki artık ana haber bültenlerinde bile bir NFT’nin milyonlarca dolara satıldığını duymak mümkün. Cem Yılmaz, Saba Tümer, Selçuk Erdem gibi ünlü isimlerin de ardı ardına NFT çıkarması ve satması kripto para dünyasının bu yeni gündemini iyice popüler kıldı.
Peki, NFT ne demek?
NFT’ler, en basit ifadeyle, bir dijital varlığın değiştirilemez ve benzersiz olduğunu doğrulayan veri birimleridir. Elinizde 1 Bitcoin (BTC) varsa ve onu yine 1 BTC ile takas ederseniz elinizde tamamen aynı dijital varlık olacaktır. Bunu, bir paket bisküvi örneğiyle açıklayabiliriz: Bakkaldan aldığınız bir paket X marka bisküviyle başkasının elindeki bir paket X marka bisküviyi takas ettiğinizde elinizde tıpatıp aynı ürün olur. Ancak, örneğin bir Mona Lisa tablosunu hangi tabloyla takas ederseniz edin elinizde farklı bir varlık olur. Çünkü dünyada orijinal Mona Lisa’dan sadece bir adet vardır. İşte, NFT’ler de bu örnekteki Mona Lisa tablosu gibidir. İki değiştirilemez token asla birbirinin aynısı değildir. Bir sanat eseri, ses dosyası ya da görüntü mint’lenip NFT haline getirildiğinde ortaya benzeri olmayan, bu yüzden değiştirilemez bir token çıkar.
Bir NFT’yi itibari para ya da kripto para karşılığında alıp satabilirsiniz. Ancak onu bölemezsiniz. Örneğin, USD karşılığında 0.5 BTC satma şansınız vardır ve bu durumda 1 BTC’nin yarısı değerinde USD alırsınız. Fakat bir NFT’nin yarısını satmanız mümkün değildir. Bu yüzden NFT’ler değiştirilemez ve benzersiz olduğu kadar bölünemezdir de.
NFT ne işe yarar?
NFT’lere dair en çok sorular sorulardan biri ne işe yaradıkları sorusudur. Öncelikle, resimlerden illüstrasyonlara; ses dosyalarından video kliplere birçok sanat ürünü, tweet’ler gibi sosyal medya paylaşımları ve oyun kartları gibi koleksiyonluk varlıklar NFT’ye dönüştürülebilir. Fiziksel bir varlığı NFT’yi dönüştürmek, ona dijital bir kimlik vermek gibidir. Bir NFT’nin sahtesini ya da kopyasını üretmek mümkün değildir. NFT, bir varlığın sahibi için telif hakkı dışında bir sahiplik kanıtı işlevi görür. Bir başka deyişiyle bu teknoloji sayesinde bir dijital varlığı dolandırılma riski olmadan, çok daha hızlı şekilde ve dünyanın herhangi bir yerinden alıp satabilirsiniz.
NFT, sanatçılar için de demokratik bir ortam yaratmıştır. Bu sayede ressamlar, grafik tasarımcılar, müzisyenler ve diğer sanatçılar artık galeriler ya da plak şirketleri gibi aracılara ihtiyaç duymadan eserlerini dijital olarak sergileyip satabilmektedir. NFT pazar yerlerinde gerçekleşen bu satışlarda gelir, pazar yeri komisyonu ve işlem ücretleri haricinde doğrudan sanatçıya kalmaktadır.
Bugün NFT’ler, metaverse platformlarının gelişmesinde de önemli bir rol oynuyor. Metaverse platformlarında kıyafetler, aksesuarlar, avatarlar, yani kullanıcı olarak alıp satabildiğiniz hemen her şey platform tarafından NFT olarak sunuluyor.
NFT’ler nasıl çalışır?
NFT’ler Ethereum, Solana, Tezos gibi değiştirilemez tokenları destekleyen blockchainler üzerinde oluşturulur ve işlem görür. Her bir NFT, ilgili blockchain’de depolanan bir veri birimidir ve yaratıldığı blockchain’den başka bir ekosisteme taşınamaz. Yani, Ethereum blockchain’inde oluşturulmuş bir NFT yalnızca Ethereum blockchain’inde alınıp satılabilir.
Nasıl NFT oluşturulur ve satılır?
NFT oluşturmak, sanıldığının aksine epey basit bir işlemdir. Mintleme denilen bu işlemi NFT pazar yerlerinden yapabilirsiniz. Tek ihtiyacınız ise ilgili pazar yerinin desteklediği bir cüzdan ve mintleme için gereken işlem ücretini ödeyeceğiniz miktarda kripto paradır. Bu kripto paranın, mintleme işlemini yapacağınız blockchainin tokenı olması gerekmektedir. Örneğin, dünyanın en büyük NFT pazar yerlerinden OpenSea, Ethereum blockchain’ini kullanır. Burada yapacağınız mintleme ve alım-satım işlemleri için gereken ücreti Ethereum olarak ödemeniz gerekir.
NFT’nizi oluşturacağınız blockchain’e karar verip desteklenen bir cüzdanda üyelik açtıktan sonra tek yapmanız gereken NFT’ye dönüştürmek istediğiniz varlığı, mintleme işlemini yapacağınız pazar yerinin size gösterdiği “upload” alanına yüklemektir. Böylece NFT’niz oluşturulur.
Bir NFT oluşturmanız, onu satışa çıkardığınız anlamına gelmez. Oluşturulan NFT, sizin sahip olduğunuz bir varlıktır ve cüzdanınıza eklenir. NFT’nizi satmak isterseniz bu işlemi de pazar yerinde yapabilirsiniz. Bu da son derece basit bir işlemdir: Önce NFT’nizi pazar yerinde nasıl listeleyeceğinizi belirlersiniz. NFT’nizi asgari bir fiyat belirleyip açık artırmaya çıkarabileceğiniz gibi sabit bir fiyatla da listeleyebilirsiniz. Ardından NFT’niz pazar yerinde listelenir ve satışa açılır. Satış gerçekleştikten sonra geliri otomatik olarak cüzdanınıza aktarılacaktır.
Nasıl NFT alınır?
NFT satın alma işlemi, tıpkı satma işleminde olduğu gibi pazar yerleri üzerinden yapılır. Bu işlem için de cüzdanınızı pazar yerine bağlamanız gerekir. Ödemelerinizi cüzdanınızdan yapacağınız gibi, satın aldığınız NFT de cüzdanınıza eklenecektir.
Eğer açık artırmaya sunulan bir ürünü almaya çalışıyorsanız, açık artırmayı kazanmak için açık artırma bittiği anda en yüksek teklifi sunan kişi olmanız gereklidir. Sabit fiyatlı bir NFT’yi ise ücretini ödeyerek direkt alabilirsiniz. Beğendiğiniz bir NFT satışta değilse bile ona teklif sunabilirsiniz. NFT’nin mevcut sahibi teklifinizi kabul ederse yine o NFT’ye sahip olursunuz.
NFT satın alırken yaptığınız her bir işlem için de işlem ücreti ödemeniz gerekmektedir.
NFT işlem ücretleri ne kadar?
İster NFT mintleyin, ister mintlediğiniz eseri satışa çıkarın… İster NFT alın ya da bir NFT’ye teklif sunun… Blockchain üzerinden yapılan tüm işlemlerde olduğu gibi bu işlemlerde de bir miktar işlem ücreti ya da gaz ücreti ödemeniz gerekmektedir.
Mintleme, alma ve satma işlemlerinde ödeyeceğiniz ücretler NFT’nin yer aldığı blockchain’e bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Örneğin, Ethereum ağında yapacağınız bir işlem, Solana ağında yapacağınız bir işlemden daha maliyetli olacaktır.
NFT coinleri nelerdir?
9 Aralık 2021 tarihli CoinMarketCap verilerine göre piyasa değeri bakımından en değerli 10 NFT coin, sırasıyla şunlardır: Decentraland (MANA), Axie Infinity (AXS), The Sandbox (SAND), THETA (THETA), Tezos (XTZ), Gala (Gala), Flow (FLOW), Enjin Coin (ENJ), Chiliz (CHZ), WAX (WAXP).
Önde gelen NFT pazar yerleri hangileridir?
Mintleme ve alım satım işlemlerinin yapıldığı platformlara pazar yeri denir. Dünyanın önde gelen pazar yerlerinin başında, 150’den fazla ödeme tokenını destekleyen OpenSea gelmektedir. Her tür sanat eserinin, videonun, koleksiyon ürününün alınıp satıldığı OpenSea gibi Rarible da geniş bir kullanıcı havuzuna sahiptir. Adobe ve Yum! Brands gibi şirketlerle ortaklığı da bulunan Rarible’ın OpenSea’den en büyük farkı ise buradaki alım satımlarda platformun kendi tokenı olan Rarible (RARI) tokenın kullanılmasıdır.
Son dönemde Tezos (XTZ) ağındaki Hicetnunc pazar yeri, düşük işlem maliyetleriyle özellikle bağımsız sanatçıların ilgisini çekmeye başladı. Satışların Ethereum ile yapıldığı ve yalnızca başvuruyla NFT sanatçısı kabul eden Foundation da sanat koleksiyoncuları ve bağımsız sanatçılar için önemli pazar yerlerinden biridir.
Son aylarda büyük yükseliş gösteren Solana’nın (SOL) yükselişinin ardında da NFT teknolojisi var. Özellikle Solanart, sanatçıları ve koleksiyoncular için kısa sürede önemli pazar yerlerinden biri haline geldi.
Pazar yerleri arasında belirli konseptlere adanmış olanları da var. NBA Top Shot bunlardan biri. NBA ve WNBA’in pazar yeri olan NBA Top Shot’ta Amerikan basketbolunun ikonik anlarını ve koleksiyonluk NBA kartlarını koleksiyonunuza ekleyebilirsiniz.
İşte, öne çıkan pazar yerlerinden bazıları:
- OpenSea
- Rarible
- Mintable
- Hicetnunc
- Foundation
- Solanart
- Theta Drop
- SuperRare
- NBA Top Shot Marketplace
